Xã hội hiện đại, con người càng có xu hướng tìm về với những giá trị thực tế đến từ thiên nhiên. Theo đó, ăn chay đã trở thành xu hướng mới của cuộc sống hiện đại, trở nên phổ biến và là biểu hiện của lối sống tích cực. Ăn chay nghĩa là không tiêu thụ các sản phẩm từ động vật, bao gồm sữa, mật ong, trứng. Tuy nhiên, ăn chay hiện nay không còn gói gọn trong khái niệm liên quan đến tôn giáo, ăn chay còn có ý nghĩa giữ gìn sức khỏe và cao hơn là bảo vệ môi trường, bảo vệ mẹ Trái đất.
Những món ăn chay thanh tịnh không chỉ giúp thay đổi khẩu vị nhàm chán từ cá, thịt hằng ngày, mà còn là một sự thú vị khi thưởng thức ẩm thực hoàn toàn từ thảo mộc. Ăn chay giúp cho tâm hồn thanh thản, nhẹ nhàng như cách nói của nhà Phật là không “tham sân si”. Ăn chay cũng giúp chúng ta ngăn ngừa một số chất có hại đồng thời bổ sung dưỡng chất giúp tăng cường sức khỏe, tránh được những căn bệnh mang tính chất “thời đại” như: ung thư, tim mạch, huyết áp, béo phì…
Trong xu hướng ăn chay đó, người Hội An cũng dần hình thành thói quen “ăn chay nhẹ nhàng” – thời gian biểu và thực đơn ăn chay tăng dần theo số lượng ngày trong tháng. Vào những dịp mồng một hay rằm (âm lịch), không hẹn mà gặp, các quán chay đều nườm nượp khách ra vào, có thời điểm quán không còn chỗ chen chân. Mọi người rủ nhau đi ăn chay đều xuất phát từ quan niệm cao cả đó.
Thực đơn ăn chay ở Hội An nói riêng cũng đa dạng và phong phú, vừa đẹp mắt vừa ngon miệng. Đậu khuôn (theo cách nói dân dã của người Hội An) được sử dụng phổ biến nhất và dùng để chế biến thành nhiều món ăn chay nhất. Các chùa, các hàng quán và một số cơ sở chuyên làm đậu khuôn để phục vụ cho nhu cầu ăn chay của người dân và du khách. Đậu khuôn còn được coi là món ăn hằng ngày cho cả những người không ăn chay bởi đặc tính nhiều đạm, hương vị vừa bùi vừa béo lại mềm mịn.
Các món phở chay, bún chay, mì chay, cao lầu chay… biến tấu muôn hình muôn vẻ, phù hợp khẩu vị đặc trưng của người dân phố Hội. Nem chay, chả chay hấp được dùng như món khai vị hấp dẫn nhờ mùi vị thơm thơm, giòn giòn. Món lẩu chay từ các loại nấm kim chi, nấm đông cô, nấm rơm… nghi ngút khói luôn được lựa chọn là món ăn chính. Thêm vào đó là các món luộc, xào, nướng, kho… ăn với cơm; bánh xèo chay, pizza cũng kích thích vị giác không kém. Bên cạnh các loại nguyên liệu cao cấp được ưa chuộng như rong biển, rau cau, hạt sen… thì các loại rau, củ, quả đều phù hợp để ăn chay, một số loại được ưa chuộng như bí đỏ, đậu bắp, cải, tía tô, rau sống Trà Quế…
Từ thói quen ăn chay đó, các bà nội trợ cũng hình thành sở thích nấu đồ chay cho cả gia đình. Những bữa ăn chay thường mang lại không khí ấm cúng khác với những bữa ăn bình thường. Mọi người tự nhiên sẽ có cảm giác gần nhau hơn, yêu thương nhau hơn, hiểu nhau hơn và xích lại gần hơn. Tuy nhiên, bạn cũng nên cùng bạn bè, người thân đến những quán ăn chay để thay đổi vị giác, thay đổi khung cảnh ăn uống, giải phóng bản thân khỏi những lo toan thường nhật.